Viktig, viktigare og viktigast sakprosa.

Den tidligare omtalte kåringa av den beste sakprosalitteraturen i Noreg etter krigen treng nok ein kommentar. Leiar for nynorsk kultursentrum og jurymedlem i kåringa, Ottar grepstad, forsvarar juryen sitt val mot kritikken frå Pål H. Bakka og ymse ymse andre i Dag og Tid.

Stort sett er dette forståelige poeng som ikkje skal diskuterast nærare. Men, då eg hadde kome nesten mot slutten av innlegget les eg dette:

"Saknet av bøker frå ikkje-humanistiske fag er til å forstå. Det er også lett å forstå kvifor dei manglar. Når litterære og dermed også språklege kvalitetar skal reknast med, fell skrekkeleg mange samfunnsvitarar og realistar gjennom. Faget sitt kan dei, men altfor sjeldan ser dei kva språket gjer med kunnskapen deira og kva dei kan bruke språket til. Dei skriv rett og slett ikkje godt nok, dvs. ikkje klokt nok, som Georg Johannesen sa i eit av sine mange skjulte sitat frå klassisk retorikk. Difor er det bra viss sakprosakåringa minner om at humanistar faktisk kan noko som er allment viktig, og som ofte er det viktigaste."

For det første er det å missta form for kvalitet, og rett og slett vekk definere det som ikkje er skrive "bra nok" som "klokt nok" noko som vitnar om eit ganske skakkøyrt syn på kva som tel når tankeverksemd skal vurderast. Dette er form-purisme, der forma er det einaste som tel, og innhaldet mindre viktig. Spørsmålet mitt tilbake vert då om eg skal vurdere Grepstad sitt innlegg berre etter form-messige kriterie. Det trur eg ikkje han hadde likt sjølv heller.

For det andre er det jo feil at det ikkje er skrive formmessig god prosa innan andre felt enn samfunnsvitskapane. Det at Grepstad og juryen trur annleis, viser heller at dei burde hatt meir breidde i juryen. Berre fordi du ikkje veit om det, betyr ikkje at det ikkje finnast.

For det tredje: At humanistar kan noko som er allment viktig, og som difor kan vere viktig, er nok sant. Ein skal ikkje ta frå dei det. Men ein kan ikkje seie at berre fordi Watson & Crick sin artikkel om DNA-strukturen ikkje er humaniora, så er den ikkje viktig. 

Summa sumarum viser dette at Ottar Grepstad bryr seg mest om humaniora og samfunnsvitskap. Om resten av juryen meiner som han, er det mange vitskapsgreiner som ikkje kom med fordi Grepstad et al. ikkje bryr seg så mykje om dei. Alle må kunne sin Ibsen, men ingen må kunne termodynamikken si 2. lov fordi humaniora har gjort naturvitskapen til eit studieobjekt, og til det eigentlige.

Avset Ottar Grepstad som direktør for Nynorsk Kultursentrum, ellers så skiftar eg til bokmål. Og skaff han ein plass på Ex. Phil.

Alt er samfunnsvitskap...

På 1800-talet og tidlig på 1900-talet var naturvitskapen målestokken dei ulike vitskapane vart målt etter. Kva er målestokken i dag?

Professor i historie ved UiO, Einar Lie, kritiserer Dagbladet si sakprosakåring for å mangle tekstar frå økonomar, ingeniørar, naturviterar og medisinerar:

"Hvorfor er ikke noen slike tekster med på listen? Tror ikke juryen at sosialøkonomer, biologer, petroleumsingeniører og bedriftsledere har hatt noen innflytelse på etterkrigstidens Norge? Eller finnes det implisitte litterære krav...?"

Det kan sjølvsagt vere fleire grunnar til dette. Juryen si samansetning kan for eksempel spele inn. Men Lie si hovudinnvending, som eg seier meg einig i, er at slike tekstar vert vekkdefinert. Her er vi inne på det han peikar mot med "implisitte, litterære krav":

"Det er ikke fotosyntesen eller prinsipper for økonomistyring og personalforvaltning som diskuteres når kritisk orienterte humanister og samfunnsvitere møtes til alvor eller hygge.
Tekster innenfor norsk sakprosa har blant annet av denne grunn ulike plasser i det norske dannelseshierarkiet. Ledelseslitteratur, som både er kommersiell og potensielt manipulatorisk, står veldig lavt." 

Mykje samfunnskommenterande litteratur, som det er mykje av på Dagbladet si kåring, har dei manglande tekstane som objekt for sine studier. Samfunnsvitskapane har gjort for eksempel naturvitskapen til eit studieobjekt. Likeeins som det var grusomt irriterande å stå i skuggen av fysikerar som ropte ut "alt er i grunnen fysikk" då naturvitskapen dominerte, kan ein få inntrykk av ei underkommunisering av at "alt er sosiologi", "alt er makt", "alt er lingvistikk", "alt er retorikk" etc. Dette er ikkje å seie det same som at dei tar heilt feil . Medisin, for eksempel, er påverka av alle desse faktorane, og det er ingen tvil i at mykje godt arbeid er gjort hjå samfunnsvitskapane for å få fram dette!

Men når lista over dei 25 viktigaste sakprosatekstane er så pass tendensiøs som den er, er det eit klart uttrykk for den framskotne plassen samfunnsvitskapen har skapt seg i noreg 2008. Om ein er oppteken av maktkritikk, så vil eg foreslå at denne lista er ein god start å byrje.

11.08.08: Sjå også historikar og jurymedlem Fredrik Thue sitt svar på Lie sin kritikk.

Dagbladet og Georg Johannesen

Dagbladet kåra i dag Georg Johannesen si "Om den norske tenkemåten" til den viktigaste norske sakprosaboka etter krigen. Dagbladet altså...

Mitt forhold til Dagbladet er tosidig: eg kjenner at det passar meg veldig godt i eit underhaldningsperspektiv då det gir meg lette nyhende og ikkje-nyhende pakka inn i ei lett middelklassesmiskande drakt. Samtidig har eg forakt for det pompøse Dagblated som "forvaltar av kultur-radikalismen". Dagbladet er ei ganske lettvint tabloidavis! Full av billige billige knep!

At den no har kåra "Om den norske tenkemåten" til den viktigaste norske sakprosaboka etter krigen gjer ikkje anna enn å blottstille denne avisa sin grunnskap. Det er kjekt å sjå at Kjartan Fløgstad tørt kommenterar det same i sin omtale av boka, som i stor del er vinkla mot forholdet Dagbladet/Johannesen.

Som han sa sjølv: Pass på å lese noko bra kvar dag, slik at ein ikkje misser perspektivet i alt mølet som ein møter kvar dag (ikkje direkte sitat, men meininga var den same).