Dei siste vekene har eg vore mykje på labben, og for å ha noko å fylle småpauser med, har eg lest Steven Shapin si bok "Den vitenskapelige revolusjonen".
Han skriv her om den perioden frå 15-1700talet, der den omveltinga som kallast den vitskaplige revolusjonen, skjedde.
Sentralt i denne omveltinga er at
- ein gikk frå at naturen var styrt av indre krefter av typen målretting og intensjon, til ein natur som var beskrive strengt mekanisk, med årsak-verknad som prinsipp.
- eksperiment og empiri vart det sentrale for å skaffe seg ny kunnskap om naturen
- kunnskapen om naturen vart skilt frå moralske anliggande.
Dette verkar sjølvsagt i dag, ei sjølvsagtheit som er basert på nett den forståinga av kunnskap om naturen som vart utvikla på denne tida. Det er lite informativt å gøyme noko bak ei busk for så overraska å finne det bak same buska etterpå. Påstanden om at ting historisk ikkje er så enkelt som dei gjerne vert framstilt, er ikkje kontroversiell, så Shapin sitt bidrag er å vise korleis omveltninga skjedde, og kva faktorar som var viktige.
Ein faktor var at den tradisjonelle naturfilosofien var mykje prega av akademisk disputt. Naturvitskapen utvikla seg i mange tilfelle utanfor akademia, som ein arena der ein skulle søke konsensus heller enn splid, og der naturen si bok skulle danne bakgrunnen for konsensusen.
Den andre faktoren var kyrkja. Europa var eit svært religiøst samfunn, og alle nye samfunnsstrøymninger som skulle ha håp om å overleve, måtte forholde seg til dette. Det gjorde naturvitskapen gledelig. Dei mekaniske naturfilosofane såg på naturen som ei bok for lesing av skaparverket, på linje med bibelen. Sitt prosjekt såg dei som framvising av guden sin storleik. Oppdaginga av regelmessigheita i auget til ei fluge, eller mylderet av liv i ein dråpe vatn, var gode prov på hans allmakt.
Mange av naturfilosofane godtok guddommelig inngripen i verda, men det var viktig for dei å finne grensene for den mekaniske naturen. Då kunne ein betre forstå kvar guden faktisk greip inn.
Seinare i historia skulle enkelte obsternasige vitskapsfolk vende seg mot kyrkja, men det var dei lukkelig uvitande om på dette tidspunkt.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar